اتوکلاو یک دستگاه پرس دخانیات است که با استفاده از بخار آب تحت فشار و دمای بالا، قادر به کشتن همه موجودات زنده در وسایل و تجهیزات آزمایشگاه است. نقش اصلی اتوکلاو در استریل کردن وسایل شامل لوله‌های آزمایشگاه، پروب‌ها، سطح کار، پلاک‌‌های مخصوص رشد باکتری‌ها (پتری)، قطعات پروتزی و دندانپزشکی، سرنگ‌ها و سوزن‌ها و … است.
استریلیزاسیون به معنای از بین بردن تمامی میکروارگانیسم‌ها، از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و اسپورها است. در عمل، استریلیزاسیون به معنای کشتن یا حذف تمام اشکال زندهٔ موجودات مختلف است که این فرایند، در آزمایشگاه تشخیص طبی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اهمیت استریلیزاسیون در آزمایشگاه تشخیص طبی:
- جلوگیری از تکثیر میکروارگانیسم‌ها
- حفظ صحت نتایج آزمایش
- حفظ سلامت کارکنان
- پیشگیری از تلفات مالی و افزایش عمر مفید تجهیزات
دستگاه اتوکلاو و نقش آن در استریلیزاسیون:
اتوکلاو یک دستگاه پرس دخانیات است که با استفاده از بخار آب تحت فشار و دمای بالا، قادر به کشتن همه موجودات زنده در وسایل و تجهیزات آزمایشگاه است. نقش اصلی اتوکلاو در استریل کردن وسایل شامل لوله‌های آزمایشگاه، پروب‌ها، سطح کار، پلاک‌‌های مخصوص رشد باکتری‌ها (پتری)، قطعات پروتزی و دندانپزشکی، سرنگ‌ها و سوزن‌ها و … است.
با استفاده از اتوکلاو، میکروارگانیسم‌های مختلف از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها نابود می‌شوند. این دستگاه به طور معمول در دمای ۱۲۰-۱۳۰ درجه سانتیگراد و فشار ۱-۲ بار کار می‌کند. استفاده از اتوکلاو به عنوان روش استریل کردن تجهیزات آزمایشگاه تشخیص طبی، به دلیل کارآمد بودن، سادگی عملکرد و قابل اطمینان بودن آن، بسیار رایج است.
اصول کار دستگاه اتوکلاو در آزمایشگاه تشخیص طبی
اصول کار دستگاه اتوکلاو در آزمایشگاه تشخیص طبی عبارتند از:
ایجاد فشار: دستگاه اتوکلاو با استفاده از یک منبع حرارتی (معمولاً بخار آب) فشار بالایی را در داخل محفظه‌ای که نمونه‌های آزمایشی قرار داده می‌شوند، ایجاد می‌کند. فشار بالا باعث افزایش نقطه جوش آب و در نتیجه کشتن میکروارگانیسم‌ها و سایر عوامل زنده در نمونه‌ها می‌شود.
حرارت: دستگاه اتوکلاو با استفاده از منبع حرارت، دمای بالایی را در داخل محفظه تولید می‌کند. حرارت باعث تخریب سلول‌های میکروبی و سایر عوامل زنده در نمونه‌ها شده و به همین ترتیب، ضدعفونی کامل را فراهم می‌کند.
زمان: دستگاه اتوکلاو به مدت زمان مشخصی (معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه) در دمای و فشار مورد نظر نگه‌داری می‌شود. این زمان کافی است تا هر نوع میکروارگانیسم و عامل زنده دیگری که در نمونه‌ها وجود دارد، از بین برود.
استفاده از پک‌های مناسب: قبل از قرار دادن نمونه‌ها در دستگاه اتوکلاو، آن‌ها باید در پک‌های مناسب (مثلاً پک‌های حاوی کاغذ با رطوبت کنترل شده) قرار گیرند. این پک‌ها به عنوان یک باریر حفاظتی علی الخصوص در برابر هر گونه آلودگی خارجی (مثلاً باکتری، قارچ و …) عمل می‌کنند.
رعایت شروط بهداشتی: استفاده صحیح و رعایت شروط بهداشتی در هنگام استفاده از دستگاه اتوکلاو نیز بسیار مهم است.
نحوه اعتبارسنجی دستگاه اتوکلاو در آزمایشگاه تشخیص طبی
برای اعتبارسنجی دستگاه اتوکلاو در آزمایشگاه تشخیص طبی، مراحل زیر را می‌توان دنبال کرد:
بررسی دستورالعمل تولید کننده: ابتدا باید دستورالعمل تولید کننده را مطالعه کنید و به دقت روش‌های اعتبارسنجی پیشنهاد شده را در آزمایشگاه خود اجرا کنید.
بررسی قطعات و لوازم جانبی: قبل از شروع فرآیند اعتبارسنجی، لازم است قطعات و لوازم جانبی دستگاه را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که همه چیز در حالت سالم و عملکرد صحیح است.