احمد شاملو، شاعری که در تمام عمر به مفهوم «هنر متعهد» پایبند بود

احمد شاملو شاعر، متفکر، مترجم، نویسنده و روزنامه نگار ایرانی است. در این مقاله به صورت مختصر به زندگی او پرداختیم.

بیست و یکمین روز از آذرماه سال ۱۳۰۴ سالروز تولد مردی است که تا پایان عمر به مفهوم هنر متعهد پایبند بود. احمد شاملو یکی از مهمترین و برجسته‌ترین شاعران معاصر به حساب می‌آید که شخصیتی بزرگ و مثال زدنی است. او بنیانگذار شعر سپید یا شعر شاملویی به حساب می‌آید. شاملو در دهه ۱۳۳۰ شمسی، یکبار برای همیشه دست از وزن شست و اشعار خود را در قالبی خاص منتشر کرد.

علاوه بر این، احمد شاملو، روزنامه نگاری ماهر، مترجمی خوش ذوق و توانا، نویسنده‌ای متبحر، زبان شناسی فهیم و پژوهشگری متفکر و چیره دست به حساب می‌آید و در طول زندگی خود آثار گرانبهای مختلفی را به جای گذاشته است. با این وجود، تاثیر شاملو بر جریان شعر فارسی، به قدری بزرگ و ستودنی است که شاید بخش‌های دیگر فعالیت او را تحت تاثیر قرار داده است. برخی او را «آبروی شعر مدرن ایران» می‌دانند. همچنین از او با نام «شاعر آزادی» نیز یاد می‌شود. احمد شاملوتا آخرین لحظات عمرش، به عقاید، اصول و ارزش‌های انسانی‌اش پایبند بود و حتی در شرایط سخت زندگی نیز از آن‌ها دست نکشید. «الف. بامداد» و «الف. صبح» تخلص شاملوست.

اطلاعات کوتاهی درباره زندگی احمد شاملو

همانطور که ذکر شد، شاملو در آذرماه ۱۳۰۴ به دنیا آمد. پدر او حیدر شاملو، یک نظامی بود که به واسطه شغلش، مدام به نقاط مختلف کشور نقل مکان می‌کرد. همین موضوع سبب شد تا احمد با اقوام، گویش‌ها و فرهنگ‌های مختلف فارسی آشنا شود. او تحصیلات خود را در دبیرستان نیمه تمام رها کرد. به گفته‌ی خودش سیستم استعماری آموزشی ما چیزی برای ارائه به او نداشت و نمی‌توانست عطش یادگیری او را سیراب کند.

احمد شاملو در دهه بیست به دلیل فعالیت‌های سیاسی به زندان افتاد. البته او بعدها از این اتفاق به عنوان هیجانات ناشی از نوجوانی یاد می‌کند. نقطه‌ی عطف زندگی او در این دوران، آشنایی با نیما یوشیجبود. شاملو به شدت تحت تاثیر نیما قرار گرفت و سعی کرد شاگردی ممتاز برای پدر شعر نوی فارسی باشد.

او در اواسط دهه بیست به روزنامه نگاری روی آورد. در سال ۱۳۲۶ شاملو مجموعه آهنگ‌های فراموش شده را منتشر کرد. در همین سال و برای اولین بار او با اشرف الملوک اسلامیه ازدواج کرد. سه سال بعد نیز در شعری با عنوان «تا شکوفه سرخ یک پیراهن» برای همیشه از وزن در شعر دست کشید. کودتای ۲۸ مرداد، بازداشت و ۱ سال زندانی شدن را برای او به همراه داشت.

در سال ۱۳۳۶ شاملو پس از جدایی با همسر اولش، برای دومین بار با توسی حائری ازدواج کرد اما این پیوند تنها چهار سال دوام داشت. شاملو در سال ۱۳۴۰ مجموعه هوای تازه را منتشر کرد. پس از آن او مدتی در سکوت فرو رفت.

گفته می‌شود که تا قبل از آن روز یعنی چهاردهم فروردین ۱۳۴۱، احمد شاملو قصد خودکشی داشت. تا اینکه آیدا را دید. به قول خودش: «آیدا فسخ عزیمت جاودانه بود.» او واقعا هوای تازه‌ی زندگی شاملو بود و کسی که باعث شد شاملو نگاه تازه‌ای به زندگی داشته باشد. آیدا ۱۴ سال از احمد کوچکتر بود اما چنان در روح او رسوخ کرده بود که به گفته‌ی خودش، هرچه می‌نوشت به خاطر او بود. شاید اگر آن روز شاملو آیدا را ندیده بود، زندگی‌ش در ۳۷ سالگی به پایان می‌رسد. اما آیدا به شاملو ۳۸ سال دیگر هدیه داد و شاملو تا آخر عمر یعنی سال ۱۳۷۹ در کنار او، یعنی حلقه‌ی گمشده‌ی زندگی‌اش زندگی کرد.

احمد شاملو و آیدا در دوم فروردین ۱۳۴۳ با یکدیگر ازدواج کردند. تقریبا در تمام آثار بعدی شاملو، رد پای آیدا و حضور پررنگش به چشم می‌خورد. «آیدا در آینه»، «آیدا، درخت، خنجر و خاطره» و «لحظه‌ها و همیشه» مجموعه‌هایی هستند که حضور آیدا در شعر شاملو در آن‌ها به وضوح قابل لمس است.

شعر سپید یا شعر شاملویی

شاملو مجموعه هوای تازه را در اواخر دهه ۳۰ چاپ نمود. این مجموعه فاقد وزن بود و به نوعی از آن با نام جدیدترین قالب شعری ادبیات ایران یاد می‌شد. شعر سپید، شعر منثور و یا شعر شاملویی، نوعی از اشعار فارسی است که در آن خبری از وزن عروضی رایج در زبان فارسی نیست و موسیقی خاص خود را دارد.

هرچند در ابتدا شعر شاملویی نقدهای بسیاری را به همراه داشت و منتقدان زیادی آن را شعر نمی‌دانستند اما عمق این اشعار و موسیقی خاص آن سبب شد تا در نهایت به یکی از محبوب‌ترین و جذاب‌ترین گونه‌های شعر فارسی بدل شود که هنوز هم در بین اهالی قلم از محبوبیت خاصی برخوردار است.

رسانه تخصصی کارآفرینی و استارتاپ، دانشکده کسب و کار

وب‌ سایت دانشگاه کسب ‌و کار یک رسانه تخصصی در حوزه کارآفرینی و استارتاپ است که تمامی موضوعات مرتبط با کارآفرینی را پوشش می‌دهد. در صورتی که علاوه بر ادبیات، به این حوزه هم علاقه دارید، می‌توانید به بخش‌های دیگر سایت ما سر بزنید.