کوتاهی قد (Short stature) و ارتباط آن با غدد درون ریز بدن

کوتاهی قد در کودکان و بزرگسالان همواره نگران‌کننده است. گاهی اوقات این مشکل مانند بیماری کوتولگی مربوط به مشکلات ژنتیکی است و گاهی اوقات به دلیل اختلال در هورمون رشد، غدد درون‌ریز و بیماری‌های زمینه‌ایی بروز می‌کند. با مطالعه این مقاله با دلایل اصلی این عارضه و بیماری‌های غدد درون‌ریز که می‌توانند باعث کوتاه شدن قد شوند، آشنا می‌شوید.

آیا من کوتاه قد هستم؟

رشد قد در زنان و مردان به فاکتورهایی متعددی بستگی دارد. به‌طور کلی می‌توان گفت قد متوسط زنان در سنین پایان رشد چیزی حدود ۱۶۲ سانت و در مردان بین ۱۷۲ تا ۱۷۵ سانت است. حداقل قد در زنان ۱۵۲ و در مردان به ۱۶۲ سانت می‌رسد. برای اینکه بدانید کوتاه‌قد هستید یا خیر باید به فاکتورهایی مانند ژنتیک، نژاد و سن توجه کنید. در وقع اگر قد شما از میانگین هم‌سن و سال‌هایتان کمتر باشد، می‌توان گفت که کوتاهی قد دارید.

علت کوتاهی قد چیست؟

علت کوتاهی قد را می‌توان در فاکتورهای زیر خلاصه کرد:

• ژنتیک: اگر پدر و مادر جز کوتاه‌قامتان باشد، احتمال بروز آن در کودک نیز وجود دارد.
• بیماری‌های زمینه‌ایی که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بیماری‌های غدد درون‌ریز
• بیماری‌های مزمن مثل ناراحتی‌های قلبی، مشکلات کلیوی و دیابت
• بیماری‌های استخوانی و عضلانی مانند راشیتیسم (نرمی استخوان)

• شرایط ژنتیکی. بیماری‌های مادرزادی و ژنتیکی مانند سندروم داون باعث کوتاه شدن قد در کودکان می‌شود.
• مشکلات بارداری: تغذیه و شرایط دوران بارداری می‌تواند بر کوتاه یا بلند قامت شدن نوزاد کمک کند. کلسیم، آهن، ید، ویتامین C، ویتامین D و پروتئین از جمله موادی هستند که باید در طی دوران بارداری در رژیم غذایی زنان وجود داشته باشد. سطح پایین این مواد معدنی و ویتامین‌ها می‌تواند باعث اختلال در رشد قد جنین شود. اگر قصد بارداری دارید، بهتر است قبل از آن برای انجام چکاپ با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت داشته باشید.
• سوءتغذیه

رشد سریع قد در دختران از ۹ سالگی و در پسران از ۱۱ سالگی شروع می‌شود و به مدت ۴ تا ۶ سال ادامه دارد. بی‌توجهی به این دوران می‌تواند زمینه را برای قد کوتاه شدن فراهم کند.

کدام بیماری‌های غدد درون‌‌ریز باعث کوتاه شدن قد می‌شوند؟

غدد درون ریز چیست؟

سیستم غدد درون‌ریز بدن (Endocrine System) از چندین غده تشکیل شده است که در سراسر بدن قرار دارند. آنها مواد شیمیایی به‌نام هورمون را به طور مستقیم در خون تولید می‌کنند. آنها تقریبا همه فرآیندهای بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند، از متابولیسم (سوخت‌وساز) بدن گرفته تا قدرت باروری، رشد و اضافه وزن.

هورمون رشد از کدام غده ترشح می‌شود؟

غده هیپوفیز یکی از غدد سیستم درون‌ریز بدن است که در قسمت زیرین مغز قرار دارد و به اندازه یک نخود است. عملکرد آن توسط غده هیپوتالاموس کنترل می‌شود. این غده وظیفه تولید ۸ هورمون اصلی را برعهده دارد که از جمله مهم‌ترین آنها تولید هورمون رشد (GH) است.

هورمون رشد «سوماتوتروپین، SOMATOTROPIN» است که ساختاری پروتئین دارد. غده هیپوفیز روزنه یک تا ۲ میلی‌گرم از آن را تولید می‌کند. سطح این هورمون در دوران کودکی بالاست، بخصوص در ساعات ابتدایی خواب آنها. به همین دلیل پزشکان بر کیفیت خواب کودکان تاکید دارند.

اختلالات خواب مانند بی خوابی یا خواب نامنظم میزان هورمون رشد در کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نتیجه باعث بروز اختلال قد در آنها می‌شود. انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند سطح هورمون رشد در کودکان را افزایش دهد و از کوتاهی قد آنها جلوگیری نماید.

پس از بلوغ سطح این هورمون کاهش می‌یابد، به طور کلی رشد دختران تا سن ۱۸ سالگی و پسران تا سن ۲۵ سالگی ادامه دارد. این هورمون قبل از بلوغ منجر به رشد طولی و پس از آن باعث رشد قطری می‌شود.

هورمون رشد تاثیرات زیادی در بدن دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:

• کاهش سطح چربی بدن
• بهبود خوب
• بالا بردن سوخت و ساز بدن (متابولیسم)
• افزایش انرژی
• افزایش قدرت عضلانی

بیماری‌های غدد درون‌‌ریز و کوتاهی قد

• کمبود هورمون رشد

کمبود هورمون رشد (GHD) به اختلال غده هیپوفیز مربوط است. این مشکل بیشتر در کودکان دیده می‌شود. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود، قابل درمان است و از کوتاهی قد در کودکان جلوگیری می‌کند. این مشکل در بزرگسالان چندان شایع نیست. وجود تومور در ناحیه هیپوفیز و هیپوتالاموس، عفونت‌ها، آسیب به سر و شیوه‌های درمانی مانند پرتودرمانی می‌توانند زمینه را برای کمبود هورمون رشد و کوتاهی قد را فراهم کنند. اما در بیشتر مواقع علت خاص و شناخته‌شده‌ایی برای این عارضه وجود ندارد.

• کم‌کاری تیروئید

در کم کاری تیروئید سطح هورمون‌های اصلی این غده یعنی T3(تری یدوتیرونین) و T4 (تیروکسین) کاهش پیدا می‌کند. این هورمون‌ها در رشد استخوان‌ها و در نتیجه رشد قد تاثیر بسزایی دارند. در واقع یکی از دلایل اصلی کوتاهی قد، تیروئید کم‌کار در دوران کودکی و نوزادی است. از آنجا که تشخیص این بیماری در دوران نوزادی پیچیده است، پزشکان غربالگری نوزادان در روزهای ابتدایی تولد را توصیه می‌کنند.

کم‌کاری تیروئید در زنان می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند ناباروری، تولید نوزاد نارس با وزن کم و یا حتی فوت جنین شود. به همین دلیل متخصصان انجام چکاپ‌های دوره‌ای به زنان را پیشنهاد می‌‌کنند. (منبع: نی نی سایت)

• بیماری کوشینگ

در این بیماری اختلالی در غده فوق‌کلیوی وجود دارد. این غده درون‌ریز هورمون‌هایی استروئیدی، کورتیزول، آدرنالین و آلدوسترون را ترشح می‌کند. علت سندرم کوشینگ تولید بیش‌ازحد هورمون کورتیزول است. این مشکل می‌تواند مربوط به وجود تومور در غده هیپوفیز مغز باشد. کوتاهی قد، افزایش وزن، فشار خون بالا، ورم پاها، ضعف عضلات و بی‌نظمی عادت ماهانه در زنان از جمله نشانه‌های این بیماری است.

آیا کوتاهی قد درمان دارد؟

درمان کوتاهی قد به علت آن بستگی دارد. اگر اختلالات تیروئیدی دلیل اصلی آن باشد، هورمون درمانی به بیماران کمک می‌کند. تزریق هورمون رشد نیز می‌تواند در درمان کوتاهی قد در کودکان موثر باشد.

دریافت نوبت از دکتر متخصص غدد خوب در تهران

برای دریافت نوبت از دکتر غدد خوب در تهران می‌توانید از لیست پزشکان متخصص درمانکده استفاده کنید. این مجموعه مرکز درمانی نیست، بلکه با پزشکان متخصص در سراسر استان تهران همکاری دارد. برای رزرو آنلاین نوبت لطفا همین حالا به سایت درمانکده مراجعه کنید. همچنین در صورتیکه نیاز به مشاوره داشته باشید می‌توانید از خدمات مشاوره پزشکی آنلاین درمانکده به‌صورت متنی، صوتی و تصویری استفاده کنید. دریافت نوبت اینترنتی در این مجموعه کاملا رایگان است و از کاربران هیچ مبلغ اضافی گرفته نمی‌شود.